Menisküs yırıtığı
Menisküsler, dizin dış (lateral) ve iç (mediyalinde) tarafında yer alan fibrokıkırdak özellikte, hilal şekilli yapılardır. menisküsler; her iki dizde femur ve tibia kondilleri arasında eklem yüzeyinin derinleşmesini sağlar.
İlk zamanlarda fazlalık doku olarak tanımlanmış bir yapıdır ancak sonraki yıllarda, menisküsün diz eklem fonksiyonları için hayati önemde olduğu anlaşılmıştır. Menisküslerin; eklem kıkırdağı üzerinde oluşan stresi azaltmak, şok emilimi, stabilite, lubrikasyon, beslenme ve propriyosepsiyon gibi görevleri mevcuttur.
Menisküslerin biyolojik yapısı incelendiğinde tüm ağırlığının %72’si su’ dur. Geri kalan %28’inin içeriği çoğunlukla ekstrasellüler matriks (ESM) ve hücrelerden oluşan organik maddelerdir. Bu organik maddelerin %75’ini kollajen oluştururken, %17’sini glikozaminoglikanlar ve adhezyon glikoproteinler oluşturur.
Erişkinlerde menisküs beslenmesi, periferik bölgede kan damarlarıyla, merkezi bölgede ise sinoviyal sıvıdan diffüzyon yoluyla olur. Menisküsler, üçgen yapıdaki kesitleri incelendiğinde üç bölgeye ayrılır. Kırmızı-kırmızı (KK) bölge tam kanlanan en periferdeki (dıştaki) bölgedir. Kırmızı-beyaz (KB) bölge damarlı bölge sınırındaki kısmi kanlanan bölgedir. Beyazbeyaz (BB) bölge ise damarlanma olmayan merkezi bölgedir. Beyaz bölge yırtıklarında menisküs tamiri işlemi yapılmaz. Yırtık kırmızı bölgeler ulaşmıyorsa sadece menisektomi (yırtık parçanın çıkartılması) işlemi uygulanır.
Menisküs yırtığı olan hastalar polikliniğe genellikle diz ağrısı ve dizde kilitlenme şikayeti ile başvururlar. Kilitlenen diz genellikle hemen açılmaz özellikle belli manevralar ile açılma sağlanır. Hastalarda takılma ve boşluğa adım atma hissi de olabilir. Muayenede hastanın dizinde effüzyon derecesi belirlenir. Genellikle akut vakalarda ve periferik menisküs yırtıklarında dizde effüzyon (şişlik) olur. Bununla birlikte kronik (uzun süreli) vakalarda dizde ek patoloji yoksa şişlik olmaz. Daha sonra eklem hattı palpasyon ile muayene edilir ve ağrı durumu değerlendirilir. Menisküslere özel McMurray, Apley ve Thessaly gibi provokatif testler uygulanır. Mutlaka muayene sırasında bağların durumu da değerlendirilmelidir. Tanı için sıklıkla MR görüntülemeden faydalanılır.
Menisküs yırtıklarında tedavi şekli hastanın yaşı ve aktivitesi, yırtığın tipi ve yeri, yırtıkla birlikte ek yaralanma olup olmaması ile yırtığın akut/kronik olması durumuna göre belirlenir. Konservatif tedavi, genellikle ilk basamak tedavi yöntemidir. Ev içinde uygulanabilen fizik tedavi programları, dinlenmenin yanında aktivite modifikasyonu, buz ve nonsteroidal antiinflamatuvar ilaçlar, menisküs yırtıklarında kullanılan cerrahi dışı tedavi programıdır. Kilitli diz olmadığı sürece menisküs yırtığı acil cerrahi girişim gerektirmez.
Cerrahi tedavide ise artroskopik (kamerali sistemle) olarak menisküs yırtığı kısmı rezeke edilebilir veya dikilebilir (tamir edilir). Kısmı rezeksiyonda (parsiyel menisektomide) amaç, korunabilen maksimum menisküs dokusunu korumak ve geride stabil bir menisküs dokusu elde etmektir. Stabil bir kenar için ise periferik zonda en az 3 mm’lik bir menisküs kısmının bırakılabilmesi önemlidir. Menisküs dokusunun korunması önemli olsa da, sadece bazı menisküs yırtıkları tamir edilebilir. 1 cm’den büyük yırtıklar, kırmızı-kırmızı alan yırtıkları, vertikal yırtıklar, kırk yaş altındaki (?) aktif hastalar ve ileri seviye sporla uğraşanlar, normal alt ekstremite dizilimine (mekanik aks) sahip hastalar, akut yırtıklar ve beraberinde ÖÇB rekonstrüksiyonu yapılan hastalar menisküs tamiri uygulanabilir.
Menisküs tamir sonrası iyileşmesi; yırtık lokalizasyonu ve kanlanması, yırtık uzunluğu (veya büyüklüğü), yırtık şekli ve tipi, eş zamanlı ÖÇB rekonstrüksiyonu yapılması, yaş ve fiziksel aktivite durumu ve tarafına (mediyal veya lateral) bağlı olarak multifaktöriyeldir. Menisküs tamiri (dikilmesi) tamamen artroskopik yapılıp içeriden dışarı tamir, dışarıdan içeri tamir ve hepsi içeride tamir gibi 3 değişik teknik ile yapılabilir. Menisküs anatomisine göre önde (anteriorda) olan yırtıkların tamirinde dışarıdan içeri tamir uygun olurken, orta 1/3 yırtıklarında içeriden dışarı tamir veya hepsi içeride tamir uygundur. Genellikle arka 1/3 yırtıklarının tamirinde hepsi içeride tamir tekniği uygulanır. Her tekniğin kendine göre avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır.